دلایل زایمان زودرس هنوز مشخص نشده است اما براساس مطالعات انجام شده، فاکتورهای زیادی در انقباضات ایجاد شده در دهان رحم، پیش از آمادگی جنین برای تولد، نقش دارند. زایمان زودرس می تواند بی دلیل اتفاق بیفتد.
احتمال زایمان زودرس در صورت وجود عوامل زیر افزایش می یابد:
- بارداری چند قلو- چند قلوها تمایل دارند زودتر به دنیا بیایند.
- سابقه زایمان زودرس- اگر قبلا زایمان زودرس داشته اید، احتمال زایمان زودرس افزایش می یابد.
- ناهنجاری های دهانه رحم یا رحم- رحم بزرگ یا ناهنجاری های ساختاری باعث دشوار بودن حفظ جنین می شود. همچنین اگر دهانه رحم کوتاه باشد یا مناسب نباشد نیز باعث دشواری حفظ جنین می شود.
- شما در اثر زایمان زودرس به دنیا آمده اید- اگر مادری در اثر زایمان زودرس به دنیا آمده باشد، احتمال این که نوزادش در اثر زایمان زودرس به دنیا بیاید افزایش می یابد.
- سن- خانم هایی که زیر هفده سال و بالای سی و پنج سال باردار می شوند بیشتر در معرض زایمان زودرس می باشند.
- کم بودن فاصله زایمان ها- بارداری پیش از این که هجده ماه از بارداری آخر گذشته باشد، باعث افزایش احتمال زایمان زودرس می شود. هرچقدر فاصله بارداری ها بیشتر باشد، احتمال زایمان زودرس کاهش می یابد.
قرص ها نیز بر زایمان زودرس تاثیر می گذارند:
- عفونت های واژنی و مقاربتی احتمال زایمان زودرس را افزایش می دهد. التهاب باعث آزادسازی پروستاگلاندین می شود؛ ماده ای که در هنگام زایمان زودرس، باعث درد زایمان می شود. عفونت های مجاری ادراری درمان نشده (نام آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری) نیز باعث زایمان زودرس می شود.
- بیماری های مزمن مانند بیماری کلیه، فشار خون بالا، دیابت و مشکلات جفت.
- عفونت های بارداری باعث تب بالای صدویک درجه سانتی گراد می شود.
- خونریزی واژن بعد از هفته بیستم بارداری.
- سقط جنین های متعدد در سه ماهه اول و دوم بارداری.
- وزن خیلی بالا یا خیلی پایین پیش از بارداری.
- ترومبوفیلی (اختلال انعقاد)
- بارداری پس از لقاح مصنوعی.
- کم خونی؛ کمبود سلول های قرمز خونی در ابتدای بارداری.
- نقص های جنین در هنگام تولد.
- بیماری های بارداری مانند پره اکلامپسی.
- مایع آمونیاک بیش از حد؛ بیماری پلی هیدرامنیوس (حجم مایع آمنیوتیک|رنگ مایع آمنیوتیک|درمان کاهش مایع آمنیوتیک).
عادات غلط که باعث زایمان زودرس می شود:
- سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر- این عادات باعث افزایش احتمال زایمان زودرس و کم وزن بودن نوزاد می شود. سموم ناشی از سیگار کشیدن و مواد مخدر و الکل باعث می شود اکسیژن به مقدار کافی به جنین نرسد.
- بیماری لثه- هورمون هایی که در طول بارداری ترشح می شوند باعث افزایش بیماری لثه می شود که نهایتا باعث افزایش احتمال زایمان زودرس می شود. باکتری که باعث عفونت لثه می شود وارد جریان خون می شود بنابراین به جنین منتقل می شود و باعث زایمان زودرس می شود. همچنین باکتری باعث التهاب رحم و دهانه رحم می شود بنابراین باعث انقباض زودرس می شود.
- استرس زیاد- استرس های احساسی زیاد باعث آزاد شدن هورمون ها می شود بنابراین باعث انقباض زودرس می شود.
- ایستادن به مدت طولانی- خانم هایی که مدت زیادی می ایستند یا فعالیت های فیزیکی انجام می دهند بیشتر در معرض زایمان زودرس قرار دارند.
- خشونت های جنسی، احساسی یا فیزیکی.
- مراقبت های کم دوران بارداری.
- درآمد کم.
- حمایت اجتماعی ضعیف.
- فیبرونکتین جنین- فیبرونکتین ماده ای است که بین پوشش رحم و کیسه جنین وجود دارد. این ماده مسئول زایمان زودرس است.
علائم و نشانه های زایمان زودرس چیست؟
هنگامی که علائم زیر را مشاهده کردید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- پشت درد- پشت درد مداوم بخصوص درد قسمت پایین پشت. در حالتی که نمی توانید موقعیت خود را تغییر دهید.
- گرفتگی عضله- گرفتگی عضله که در دوره پریودی در قسمت پایین شکم اتفاق می افتد.
- انقباضات- بیش از پنج انقباض در یک ساعت (انقباضات براکستون هیکس).
- علائم آنفولانزا- حالت تهوع، اسهال و استفراغ؛ حتی اگر شدید نباشد (آنفولانزا | علائم، درمان و واکسن آنفولانزا).
- نشت مایعات- خونریزی از واژن یا ترشحات یا نشت مایعات به معنی پارگی کیسه آب (علائم پارگی کیسه آب جنین) است.
- فشار زیاد در واژن یا لگن باعث می شود حس کنید جنین در حال فشار آوردن به شما است.
چگونه می توان انقباضات زایمان زودرس را چک کرد؟
- نوک انگشت را بر روی شکم قرار دهید.
- اگر فکر می کنید رحم در حال نرم شدن یا سفت شدن است، نشانه انقباض است.
- انقباضات را یادداشت کنید.زمان شروع انقباض اول تا دوم را بنویسید (علائم زایمان چیست ؟).
- پاها را بالا بگیرید. حالت خود را عوض کنید تا انقباض کاهش قطع شود. دو یا سه لیوان آب بنوشید.
- اگر هر ده دقیقه انقباض مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. اگر درد شدید شد یا علائم بدتر شد به پزشک اطلاع دهید.
- بیشتر خانم ها درد زایمان نادرست و بی ضرر به اسم انقباض هیکس براکستون را تجربه می کنند. این انقباضات منظم نیستند و باعث باز شدن دهانه رحم نمی شوند. اما اگر منظم و مداوم شوند، مثلا یکی در ده تا دوازده دقیقه، انقباضات زایمان زودرس می باشند که باعث باز شدن دهانه رحم می شوند. هنگامی که این انقباضات را تجربه کردید، به پزشک اطلاع دهید.
آزمایشات تشخیص برای زایمان زودرس:
پزشک علائم شما را بررسی می کند. آزمایشات زایمان زودرس شامل:
- آزمایش لگن- پزشک ثبات رحم و سایز جنین و مکان آن را بررسی می کند. پزشک احتمالا آزمایش لگن را برای بررسی دهانه رحم، پارگی کیسه آب و پایین بودن جفت انجام می دهد.
- سونوگرافی- پزشک با استفاده از سونوگرافی طول دهانه رحم و سن، وزن، موقعیت و سایز جنین را اندازه گیری می کند. سونوگرافی بعد از چند وقت دوباره انجام می شود.
- بررسی رحم- بررسی رحم برای اندازه گیری فاصله بین انقباضات و مدت زمان هر انقباض استفاده می شود.
- آزمایشات آزمایشگاهی- پزشک به بررسی عفونت با استفاده از ترشحات واژن (ترشحات آبکی واژن نشانه چیست؟) می پردازد. اما این آزمایش برای اطمینان از زایمان زودرس قابل اعتماد نیست.
- آمینوسنتز- در این آزمایش، مایع آمونیاک برای بررسی بلوغ ریه جنین گرفته میشود. این مایع برای بررسی عفونت استفاده می شود.
- پزشک با استفاده از این آزمایشات، راه های جلوگیری از زایمان زودرس را به شما می گوید. گاهی اوقات درد های ناشی از زایمان زودرس به صورت خودبخودی از بین می روند.
درمان زایمان زودرس:
1- سرکلاژ دهانه رحم:
این عمل جراحی از زایمان زودرس جلوگیری می کند. این عمل زمانی توصیه می شود که علائم زایمان زودرس پیش از هفته بیست و چهارم بارداری مشاهده شود.در این روش، دهانه رحم با بخیه ای محکم بخیه زده می شود. این بخیه هنگامی که هفته سی و هفتم بارداری می رسد کشیده می شود (چه زمانی پزشک به شما عمل سرکلاژ( دوختن دهانه رحم در بارداری) را پیشنهاد می دهد؟)
.
2- مایعات داخل وریدی:
هر چقدر مایع بیشتری مصرف کنید، احتمال کم آبی بدن کمتر می شود بنابراین انقباضات نیز کمتر می شود.
3- آنتی بیوتیک ها:
اگر عفونت باعث شروع درد زایمان شود، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. پزشک آنتی بیوتیک را برای جلوگیری از انتقال باکتری ها به جنین تجویز می کند.
4- کورتیکواستروئیدها:
اگر در هفته بیست و چهارم تا هفته سی و چهارم بارداری هستید، استروئید به شما تزریق می شود تا ریه های جنین کامل شوند. بعد از هفته سی و چهارم بارداری، ریه های جنین، برای زایمان به بلوغ کافی می رسند.
5- سولفات منیزیم:
قرص ها احتمال فلج مغزی را در نوزادی که پیش از هفته سی و دوم بارداری متولد شده است، کاهش می دهند.
6- توکولیتیک ها:
توکولیتیک ها از انقباضات به صورت موقتی جلوگیری می کند. این توقف برای چند روز باعث جلوگیری از عوامل دیگر می شود. این ماده زمانی که فشار خون بالا در بارداری داشته باشید، توصیه نمی شود. با درمان های بالا، زایمان زودرس حدود سی درصد کاهش می یابد اما در ده درصد موارد، زایمان زودرس بعد از یک هفته اتفاق می افتد.
چگونه از زایمان زودرس جلوگیری کنیم:
راه های برای جلوگیری از زایمان تا بلوغ کامل جنین وجود دارد:
1- هجده ماه فاصله بین بارداری ها:
- اگر فاصله بین بارداری ها هجده ماه باشد، احتمال زایمان زودرس کاهش می یابد. این فاصله باید بین آخرین زایمان و بارداری بعدی باشد.
2- هماهنگی با پزشک:
- چکاپ منظم به پزشک کمک می کند عوامل خطرناک را شناسایی کرده و برای بارداری سالم از آن ها جلوگیری کند.
3- کنترل فاکتورهای روش زندگی:
- از سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی جلوگیری کنید؛ این مواد باعث زایمان زودرس می شود.
4- چک کردن وزن:
- وزن اضافی احتمال دیابت حاملگی و پره اکلامپسی را افزایش می دهد؛ این دو بیماری باعث زایمان زودرس می شود. وزن خیلی پایین نیز خطرناک است. وزن مناسب احتمال بارداری و زایمان مناسب را افزایش می دهد.
5- ویتامین های دوران بارداری:
- مصرف مکمل های دوران بارداری سلامتی کلی را افزایش می دهد. مطالعات نشان می دهد مکمل های فولیک اسید احتمال جداشدگی جفت را کاهش می دهد. جداشدگی جفت یکی از عواملی است که موجب زایمان زودرس می شود.
6- رژیم غذایی مناسب:
- رژیم غذایی مناسب نه تنها باعث می شود نوزادی سالم داشته باشید بلکه به زایمان در زمان مناسب نیز منجر می شود. مصرف غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا سه باعث کاهش زایمان زودرس می شود. غذاهای حاوی ویتامین ث و غنی از کلسیم نیز کمک می کند.
7- در فاصله های مناسب غذا بخورید:
- خانم های بارداری که پنج وعده در روز غذا می خورند، کمتر در معرض خطر زایمان زودرس هستند (بهترین تغذیه در دوران بارداری).
8- مصرف نوشیدنی:
- تا جایی که می توانید نوشیدنی مصرف کنید تا بدن کم آب نشود.
9- مراقبت های دندانی:
- جلوگیری از بیماری های لثه باعث جلوگیری از زایمان زودرس می شود. با پزشک خود هماهنگ کنید، مسواک و نخ دندان به طور مرتب بزنید.
10- ادرار خود را نگه ندارید:
- نگه داشتن ادرار، باعث التهاب مثانه، آزار رحم و انقباض می شود. همچنین باعث عفونت مجاری ادراری می شود که باعث انقباض ناشی از زایمان زودرس می شود.
11- جلوگیری از آنفولانزا:
- جلوگیری از آنفولانزا باعث کاهش احتمال زایمان زودرس می شود. آنفولانزا مشکلی جدی است که بر رشد جنین تاثیر می گذارد. این بیماری باعث زایمان زودرس و نقص عضو جنین می شود.
12- استراحت کنید:
- استرس (همه چیز در مورد استرس) ، افسردگی (راه های نجات از افسردگی) و نگرانی بر رشد جنین تاثیر می گذارند بنابراین سعی کنید از آنها دوری کنید. اگر نگرانی شما مدت طولانی به طول بینجامد، سلامتی شما را تحت تاثیر قرار می دهد و فرزند شما با وزن کم متولد می شود. ورزش، رژیم غذایی مناسب و استراحت به تعادل روحی و روانی و فیزیکی شما کمک می کند.
اگر درد زایمان زودرس را تجربه کردید، چه کاری می توانید بکنید؟
اگر تمام علائم بالا را تجربه کردید، به پزشک اطلاع دهید. طبیعی است نگران شوید اما با استفاده از مراحل زیر می توانید از زایمان زودرس جلوگیری کنید.
- مثانه را خالی کنید.
- به طرف چپ دراز بکشید. این کار باعث کاهش علائم می شود.
- به صورت صاف بر روی پشت نخوابید زیرا باعث افزایش انقباضات می شود.
- تا جایی که می توانید آب بنوشید. کم آبی بدن باعث افزایش انقباضات می شود.
- به انقباضات در یک ساعت توجه کنید و تعداد آن ها را بشمارید.
- اگر علائم بعد از یک ساعت ناپدید نشد، به پزشک مراجعه کنید و همه علائم را به پزشک بگویید.
- تنها راه اطمینان از نشانه های زایمان زودرس، بررسی دهانه رحم است. اگر دهانه رحم باز باشد، زایمان زودرس اتفاق خواهد افتاد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک برای بررسی زایمان زودرس:
- محدودیت های پیش از ملاقات- در بیشتر موارد، شما به زودی درمان می شوید. باید فعالیت ها و محدودیت های پیش از ملاقات با پزشک را بدانید.
- از دوست یا همسر خود بخواهید همراه با شما نزد پزشک بیاید- نگرانی درباره زایمان زودرس کاملا طبیعی است. بنابراین همراه بودن همسر یا دوست به شما کمک می کند نکاتی که پزشک ذکر کرده است را به یاد آورید.
- سوالات خود را بنویسید- در این حالت سوالات خود را بنویسید تا نکات مهم را فراموش نکنید و اطلاعات لازم را از پزشک دریافت کنید.
چه انتظاری برای زایمان زودرس از پزشک دارید؟
پزشک چه سوالاتی از شما می پرسد:
- چه تعداد انقباض در ساعت مشاهده کردید؟
- اولین علامت را چه زمانی مشاهده کردید؟
- آیا عفونت یا تب دارید؟
- آیا ترشحات واژن یا خونریزی دارید؟
- آیا سیگار می کشید؟
- درباره بارداری های قبلی، عمل جراحی رحم یا دهانه رحم یا سقط جنین؟
اگر فرزند شما زودتر از موعد به دنیا بیاید چه اتفاقی می افتد؟
نوزاد نارس بیشتر در معرض بیماری های اعصاب و مغزی و مشکلات تنفسی و گوارشی است. برخی نوزادان تاخیر در رشد و مشکلات یادگیری دارند.
- نوزادی که پیش از هفته بیست و چهارم بارداری به دنیا بیاید، شانس کمتری برای زنده ماندن دارد. فقط پنجاه درصد این نوزادان زنده می مانند و سایر آن ها یا می میرند یا مشکلات دائمی پیدا می کنند.
- نوزادی که پیش از هفته سی و چهارم بارداری به دنیا بیاید، چند روز اول یا چند هفته اول یا چند ماه اول نیاز به مراقبت های ویژه دارد.
- نوزادی که بین هفته سی و چهارم و سی و هفتم به دنیا بیاید مشکلی نخواهد داشت. فقط مدت کوتاهی باید تحت مراقبت های ویژه باشد.